KRZYSZTOF SZTABA

Gatunek charakterystyczny dla monokultur sosnowych w Borach Dolnośląskich. Chrząszcze licznie występują na powalonych sosnach, stosach gałęzi i na porębach. Z uwagi na swoją wielkość i imponujące czułki stanowi niezwykle interesujący element krajowej entomofauny.

Chrząszcz Dicerca furcata z rodziny Bogatkowate (Buprestidae) w Polsce należy do rzadkości, występuje lokalnie i obserwowany jest pojedynczo. Prezentowany okaz fotografowany był w Borach Dolnośląskich. Do tej pory gatunek ten nie był wykazywany z Dolnego Śląska, zatem jest to kolejne stanowisko tego gatunku (jedno z kilku) w naszym kraju. Postacie dojrzałe
w słoneczne dni przebywają na pniach brzóz
w miejscach silnie nasłonecznionych.

Kolejny gatunek chrząszcza z rodziny kózkowate Tetropium gabrieli (Cerambycidae) o polskiej nazwie Ściga modrzewiowa. Bardzo podobny do dwóch innych gatunków (Tetropim fuscum, Tetropium castaneum), od których odróżniany jest wyłącznie przez doświadczonych entomologów. Zasiedla modrzewie, których jest monofagiem. Z ostatnich badań wynika, że zasięg występowania w naszym kraju stosunkowo szybko powiększa się w kierunku pólnocnym. W na terenie borów jest chrząszczem rzadkim z powodu małego obszaru zadrzewień z udziałem modrzewia.

Na zdjęciu obok przedstawiony jest Aegomorphus clavipes z rodziny kózkowatych (Cerambycidae). Chrząszcz wyposażony w doskonałe ubarwienie maskujące, niezwykle trudny do wypatrzenia i rzadko spotykany w Borach. W chwili zaniepokojenia zamiera w bezruchu i nawet z niewielkiej odległości kilkudziesięcu centymetrów nie do zauważenia na pniu martwych brzóz. W sytuacji zagrożenia spada w ściółkę i błyskawicznie zagrzebuje się w niej. Znalezienie w ściółce wyposażonego w tak doskonałe ubarwienie maskujące owada jest praktycznie niemożliwe.

Pięknie ubarwiony chrząszcz z rodziny Bogatkowate (Buprestidae), mimo sprzyjającego środowiska jakim są Bory Dolnośląskie jest dużą rzadkością na tym terenie. Rozwija się w martwym i suchym drewnie drzew iglastych, zwłaszcza sosny. Obserwowane osobniki siedzące na wałkach sosnowych w upalne dni, zaniepokojone zrywają się błyskawicznie do lotu. Reakcja jest tak szybka, że trudno zaobserwować,
w którą stronę chrząszcze odlatują.

Oblaczek granatek - Amata phegea (Linnaeus, 1758) gatunek z rodziny niedźwiedziówkowatych (Arctiidae). Jeszcze kilkanaście lat wstecz motyl był dużą rzadkością w Borach Dolnośląskich, w chwili obecnej stał się jednym z najliczniejszych. Motyle latają ociężale na niedużej wysokości (około pół metra)
w widnych lasach sosnowych, suchych łąkach i polanach. W trakcie przelotów nad drogami motyle licznie giną rozbijane samochodami. W ostatnich latach widoczna jest tendencja do dalszego rozprzestrzeniania się gatunku na obszary, na których dotąd nie występował. Przyczyny tak dużego wzrostu populacji są nieznane, niemniej możemy cieszyć się widokiem pięknych, niepłochliwych motyli w naszej okolicy.

Chrząszcz z rodziny kózkowatych (Cerambycidae). Notowany z nielicznych stanowisk, głównie
w zachodniej Polsce. W chwili obecnej okaz na zdjęciu pochodzi z nowego niepublikowanego stanowiska
w Borach Dolnośląskich i jest to jedyne pewne stanowisko tego gatunku (jedno z dwóch na Dolnym Śląsku). Dane historyczne mówią
o występowaniu tego chrząszcza w okolicach Zasiek (Lubuskie) w latach pięćdziesiątych, ale do tej pory nie było to potwierdzone. Chrząszcz jest bardzo podobny do pospolitego gatunku Tetrops praeusta
i często jest z nim mylony. Gatunek rozwija się
w jesionie wyniosłym.

Gatunek występujący stosunkowo licznie w Borach Dolnośląskich, ale rzadko obserwowany ze względu na ubarwienie ochronne oraz skryty tryb życia. Zazwyczaj w dzień przebywa na spodniej stronie martwych drzew iglastych głównie sosen i świerków. Czasem późnym popołudniem można zaobserwować biegające samce po materiale lęgowym w poszukiwaniu samic. W chwili zaniepokojenia zatrzymują się i pozostają w bezruchu gdzie na tle kory są niezwykle trudne do wypatrzenia. Na terenie Polski na ogół rzadko i sporadycznie spotykany, notowany z nielicznych stanowisk
w różnych częściach kraju.

W wilgotnych lasach z udziałem świerka czasem można spotkać chrząszcza z gatunku Acmaeops septentrionis (rodzina Cerambycidae). W wielu publikacjach uważany jest za gatunek borealno-górski. W ostatnich latach pojawiły się doniesienia o znajdowaniu tego chrząszcza w Polsce również na niżu. Potwierdzeniem tego są prezentowane tu zdjęcia wykonane w Borach Dolnośląskich. Gatunek rzadko znajdowany, znany
z niewielu stanowisk w kraju, uznawany za relikt lasów pierwotnych.

Niezwykłym chrząszczem z rodziny Bogatkowate (Buprestidae) jest Ciemnik czarny. Gatunek określany jest jako pirofilny, czyli związanym z ogniem,
a dokładniej mówiąc z pożarami lasów. Posiada nadzwyczajne umiejętności lokalizowania pożarów oddalonych nawet o kilkanaście kilometrów. Niektóre źródła podają, że mogą to być odległości nawet
ok. 50 km. Chrząszcze po zlokalizowaniu pożaru migrują w jego kierunku gdzie zasiedlają nadpalone, często jeszcze ciepłe i dymiące drzewa. Ciekawa mimikra u tego chrząszcza powoduje, że całkowicie zlewa się ze zwęglonymi częściami drzew przez co jest bardzo trudny do znalezienia. Jest to gatunek rzadki
i spotykany na pożarzyskach nielicznie.

Chrząszcz z rodziny kózkowatych (Cerambycidae).
W Polsce wykazywany z nielicznych stanowisk
w różnych częściach kraju, spotykany na ogół rzadko
i sporadycznie, przeważnie pojedynczo. Związany
z drzewami liściastymi głównie dębem. W Borach Dolnośląskich czasem spotykany na ciepłych stanowiskach. Niekiedy występuje również na kwitnących drzewach i krzewach liściastych jak dąb czy głóg.

Bory Dolnośląskie zamieszkuje jeden z najmniejszych krajowych chrząszczy z rodziny Kózkowate (Cerambycidae). Znajdowany był przez autora na nielicznych stanowiskach w postaci larwalnej. Imago prowadzi bardzo skryty tryb życia i praktycznie nie jest obserwowane. Gatunek biologicznie związany jest
z Kruszyną pospolitą. W całym kraju gatunek spotykany jest sporadycznie.

Interesujący chrząszcz z rodziny Żukowate (Geotrupidae) o bardzo charakterystycznej budowie przedplecza. U samców wyposażone jest ono w trzy wyrostki naśladujące rogi, co pozwala je bardzo łatwo odróżnić od innych, podobnych kształtem i wielkością gatunków z tej rodziny. Samice natomiast na przedpleczu posiadają płaską rzeźbę o nieregularnym kształcie. Na początku lat dziewięćdziesiątych obserwowany był bardzo rzadko. W chwili obecnej występuje na całym obszarze Borów Dolnośląskich, spotykany zazwyczaj pojedynczo. Preferuje widne piaszczyste wrzosowiska, gdzie znajduje dogodne warunki do rozwoju. Na pozostałym obszarze Polski obserwowany sporadycznie. Umieszczony na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych
w Polsce”, wśród gatunków zagrożonych wyginięciem
z kategorią NT.

Na zdjęciu prezentowany jest nasz największy krajowy gatunek chrząszcza z rodziny Sprężyków (Elateridae). Nie posiada polskiej nazwy. W Polsce jak również
w całej Europie uznawany jest za wielką rzadkość faunistyczną. Chrząszcz związany ze starymi lasami sosnowymi. Wraz z zanikaniem takich drzewostanów, zanika również ten gatunek. Przy odrobinie szczęścia
w Borach Dolnośląskich, czasem można jeszcze spotkać tego chrząszcza. Jeśli z lasów będą wywożone wszelkie martwe drzewa i pnie, niebawem i tu zaniknie. Umieszczony na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce”, wśród gatunków zagrożonych wyginięciem.

Ciekawy chrząszcz z rodziny Kózkowate (Cerambycidae), którego życie przebiega w koronach drzew. Rozwój odbywa w martwych, grubych powalonych sosnach, szczególnie chętnie zasiedla spalone sosny na pożarzyskach. Ubarwienie tego gatunku jest jasnobrązowe, choć sporadycznie pojawiają się okazy całkowicie czarne - takie jak na zdjęciu. Szeroko rozsiedlony w Polsce, ale wszędzie należy do rzadkości, również poza granicami kraju.
W Borach Dolnośląskich można spotkać jeszcze jeden gatunek z rodzaju Acmaeops, jest to Acmaeops septentrionis występujący w lasach z udziałem świerka.